Күөх экраҥҥа «Алампа таптала» концеры көрдөрдүлэр. М.Турантаева бырайыагынан Р.Тараховскай режиссердаан туруорбуттар. Сценаҕа артыыстар, музыканнар олороллор. Ойоҕолуу инники күөҥҥэ остуолга Алампа олорор. Кинини художник харандааһынан уруһуйдуур. Бу концертка Саха, Олонхо театрдарын эдэр артыыстара кытталлар. Барахсаттар эдэрдэрэ, кэрэлэрэ, ырыаһыттара сүрдээх. Мин олох оҕо эрдэхпиттэн көннөрү дьон концертка кыттарын сөбүлүүбүн. Идэлээх ырыаһыттар концертара бэрт бөҕө да, ыллыахтаах дьон ыллыыллар диэн ылынабын бһх. Оттон аттыгар сылдьар дьон, ыалларыҥ ыллаатахтарына олох атын иэйиигэ куустараҕын, соһуччутуттан үөрэҕин. 5 дуу, 6 дуу кылааска сырыттахпытына концерт туруорбуппут. Онно аан маҥнай мэник- тэник уолаттарбыт ыллаабыттара соһуччу этэ, уолаттарбытын олох атын хараҕынан көрбүппүт. Ол мэник- тэник оҕо саастан түспэтийэрбит бастакы хардыыта быһыылааҕа. Акимов Аркадий, Чомчоев Толя, Егоров Ваня ыллыылларын өйдүүбүн. Кыргыттар да ыллыыллара буолуо. Арай мин мэлигирбин, куолас да, музыкальнай слух да суох киһитэбин, төһө да ырыаһыт, тойуксут, оһуохайдьыт аҕаттан төрөөтөрбүн.
Концерка төнүннэххэ, сценографиятын сөпкө оҥорбуттар, Алампа театры төрүттээбит, бастакы директорынан үлэлээбит киһи буоллаҕа, ол иһин бары театр сценатыгар олороллоро, көрүҥ, бу биһиги Алампа оҕолоробут дииргэ дылылар. Концеры Анастасия Алексеева Алампа »Ыллыыбын» диэн ырыатынан саҕалаата. Эдэр артыыска хара рубашкатыгар маҕанынан »Омуктуу туойбаппын. Сахалыы ыллыыбын» диэн суруктардаах, түөһүгэр Алампа мэтириэттээх таҥастаах туран ис иһиттэн иччилээхтик ыллаабыта концерка сүрүн хайысханы биэрдэ. Биир- биир тахсан ыллыыллар, тыыннаах музыка доҕуһуолунан. Иннилэригэр Алампа тапталынаан Дунятынаан, доҕотторунаан М.Аммосовтыын, П.Ойуунускайдыын, И.Бараховтыын, Өксөкүлээхтиин бааллар, кинилэр мөссүөннэрин художник уруһуйдуур, үйэтитэр. Артыыстар бары да куолас баар дьоно. Ол сэрэйиллэр этэ. Артыыс үөрэҕэр ыллыыр, үҥкүүлүүр оҕолору талаллар буоллаҕа. Ол да буоллар миэхэ соһуччу арыйыылар баар буоллулар. Бастатан туран, Александр Борисовтан сөхтүм. Урут кинини спектакльга, киинэҕэ оонньуурун көрөрүм. Онно хайдах эрэ »тоҥ», соччо темперамена суох курдук саныырым. Сэрэйдэххэ, режиссер оннук образтары биэрдэҕэ. Үрдүк уҥуохтаах киһи хараҕа хатанар дьүһүннээх артыыһы аҥардас тас көрүҥэр болҕомтолорун уурбут буолуохтарын сөп. Онтон бу концерка »Туохтан күүстээх күлүмэх» ырыаны илбиһирэн туран ыллаабыта киһи сүрэҕин ортотунан киирэр. Улахан драматическай, дириҥ психологическай, философскай оруоллары кыайа тутан оонньууһук дии санаатым уонна сүрдээҕин үөрдүм. Тас көрүҥ, ис эйгэ холбоһон улуу артыыс буолуоҕар итэҕэйдим. Лааһар Сергучеву санатта. Сорох оҕолору соччо билэттээбэппин. Билэр артыыстарбыттан Олонхо театрыттан Лена Маркованы, Саха театрыттан Валентин Макаровы, Ньургуйаана Шадринаны, Ильяна Павлованы көрдүм. Лена Маркова Өксөкүлээх »Сэттэ дьахтар мэтириэтигэр» оонньообутун сөхпүттээхпин. Соҕотох бэйэтэ сэттэ мэтириэти толорбута, хас биирдиилэрэ хатыламмат уратыларын киһи эрэ сэргээн көрөр, күлэр- салар гына. Онтон Кыыс Дэбилийэ буолбута, ыллаан- туойан, туттан- хаптан, бухатыырдары сирэн- талан дьэ кыыс оҕото этэ. Бу куолаһа үчүгэйин. Көннөрү уулуссаҕа көрдөххүнэ дьон тэҥэ, туох да уратыта суох курдук да, сценаҕа таҕыстаҕына көрүөҥ, чыҥха атын хартыына. Элбэх оҕолоох ыал ийэтэ диэбэккин, эдэркээн кыыс буола түһэр. Биир дойдулааҕым Иванида Алексеева кырыымпаҕа, хомуска оонньуурун билэбин, бу сырыыга аны ыллаата. Куолас мааны. Ньургуйаана Шадрина драмартыыска талааныгар сүгүрүйэбин, аны кыыһым наһаа үчүгэй ырыаһыт эбит. Кэргэнэ Шандордуун дуэттыыллара, концертыыллара буоллар төһө эрэ үчүгэй буолар этэ. Ильяна Павлова чаҕылхай артыыска. Хас биирдии оруолун умнубаттык өйдүүгүн. Ырыаһыта да бэйэтин киэнэ, ону көрөөччүгэ хайдах тиэрдэрэ олох ураты илбистээх, көрөөччү Һык гыныар диэри »Кимтэн кииннээхпин» ырыаны чаҕылхайдык толордо. Театр биир саамай кэрэ дьүһүннээх артыыската, чочуонай бэйэлээх Ирина Михайлова ыллаабыта бу үчүгэйин. Валентин Макаровтыын »Ыйдаҥа түүн» ырыаны ыллаатылар, дуэттаатылар Ити курдук бииртэн биир ырыаһыттар Гаврил Менкяров, Мария Михалева, Илья Стручков, Валерий Саввинов тахсан ыллаатылар. Драмартыыс ыллыыра олох атын ээ. Уратыта ырыатын ис хоһоонун, иэйиитин, имэҥин көрөөччүгэ тиэрдэригэр сытар бһх. Холобура, Иннокентий Луковцев »Очарована, околдована…» диэн тыллардаах нуучча ырыатын наһаа да үчүгэйдик толорор. Араас нуучча да, саха да ити ырыаны ыллыырын иһиттим ини, истибэтим ини. Бэл, ити ырыаны ыллаан биллэр Александр Малинин концерыгар кытта сылдьыбытым. Ол.эрэн биһиги Луковцевпытыгар тиийэр ырыаһыт суох, мин санаабар. Киһи төһө баҕарар истэ олоруох курдук истиҥник, дириҥник, иэйиилээхтик киһи дууһатын таарыйар гына ыллыыр. Ийэтэ Зоя Санникова наһаа ырыаһыт этэ. Бу проект эдэр көлүөнэ артыыстар концертарын оҥорбуттара үчүгэй. Эдэр, кэрэ эрдэхтэринэ уһуллан историяҕа хаалар буоллахтара. Итиннэ Татьяна Легантьева, Айта Лавернова бааллара буоллар дии санаатым, кинилэр да ыллыахтар этэ, кэрэ көстүү буолуо хааллаҕа. Хайыаҥый, кыһыл оҕолоох дьиэҕэ олороллор, олох буоллаҕа. Инники көлүөнэ артыыстар итинник хомуур концерка уһуллубуттара буоллар историяҕа хаалыа этэ. Эдьиийим Зоя дьүөгэтинээн Саха театрын артыыската Мария Николаевалыын көннөрү дьиэҕэ- уокка көрсүһүүгэ, бырааһынньыкка икки куолаһынан наһаа үчүгэйдик дуэттыыллар этэ. Биирдэ да театрга, телевизорга, концертарга тахсыбатахтара. А жаль, диирбэр эрэ тиийэбин. Ити да өрдөөҕүтэ, эдэр сылдьан. Зоя бастакы кэргэнэ Гена баянист бэрдэ, бииргэ үөрэммит щепкинецтэр көрүстүлэр эрэ ырыаны- тойугу тардан кэбиһэллэрэ. Эдэрдэрэ да бэрт буоллаҕа. Фрументий Софронов »Саадьаҕай оҕуһу» ыллыыра. Николай Попов, Анатолий Кривогорницын, Петр Николаев, Владимир Семенов, хайдахтаах курдук талааннаах артыыстарый. Эчи көрүҥнэрэ да үчүгэйэ, таҥастара да муодунайа, сэргэҕэ. Мин оскуолаҕа сылдьан Ньурбалар концертарын наһаа сөбүлүүрүм. Онно Владимир Семенов клоун буолара. Кыым хаһыаты таҥнары тутан туран »Ээ бу олохтоох Мыык хаһыат дии» диэтэҕинэ үөрүү бөҕө буоларбыт. Наһаа сэргэх концерт буолара. Фрументий Софронов сааһыран баран ис иһиттэн эҥсэн »Күнү, күнү таптыыбын » диэн ыллыыра үчүгэйин, бу куолаһа чөллөркөйүн. Билэр киһим эппитинии »уһун маҕан баттаҕа өрүкүйэн, сирэйин мырчыстаҕаһа кытта кэрэ курдук». Аны кинилэртэн кэнники көлүөнэ артыыстар Степанида Борисова космическай куолаһа, Герасим Васильев, Софья Сергучева- Баранова уо.д.а. бэртээхэй ырыалара бэйэтэ бэртээхэй концерт. Надежда Ушницкая наһаа үчүгэйдик ыллыыр, атын да кини однокурсниктарын курдук. Эмиэ, хомойуох иһин, дьиэ иһинэн эрэ бһх. Ити курдук бу концерт элбэҕи санатта. Концерка Алампа туһунан Р.Тараховскай кэпсээтэ, кини кимин, тугунан улуутун этэн, көрөөччүгэ санатта. Тараховскай ыллыырын Алампа салонугар истибитим диэн ахтыбыттар этэ. Ол мин дьиэбэр эдьиийбинээн арыйбыт литературнай саломмут маҥнайгы тэрээһинэ этэ, онно ыллаабыта. Баҕар, онтон кыым саҕан бүтүн концерка кубулуйбута буолуо диэн астына саныахха, төһө да, онто да суох концертыахтара эбитэ
буоллар.
Мария Турантаева, Руслан Тараховскай Е.Неймохов Алампа романын ааҕан баран, Алампа обществоны наһаа кыахтаахтык тэрийдилэр диэн истибитим. Алампа сүгүрүйээччитэ Виталий Андросов баарына, биһиги эмиэ оннук обществолаах этибит. Сүрүн түсчүппүт Виталий Тимофеевич олохтон туоруоҕуттан умулла сыспытын, эдэрдэр эрчимнээх илиилэригэр иилэ хабан ылан, сөҕүрүйэ сыспыт төлөн өссө эрчимнээхтик күөдьүйдэҕэ. Итинник ээ, олохпут биир кэрэтэ, кыымтан кыым саҕыллан, ситимтэн ситим салҕанан барыыта. Егор Петрович Алампа романа кини бүтэһик, тиһэх, улахан, кэриэс айымньыта этэ. Өлөр өлүүнү көрсүбүт, баара- суоҕа 45 сааһыгар бүөрэ аккаастаан врачтар, бастакы Президеммыт М.Е.Николаев көмөлөрүнэн тыыннаах хаалбыт, айар- тутар олоҕо салҕаммыт суруйааччы Алампа олоҕор ис-дьиҥэр киирэн, ыарахан олоҕун өйдүүр, киһини уйадытар гына суруйдаҕа. Киниттэн ордук ким да суруйар кыаҕа суох диэбиттэрэ, арааһа, оруннаах бһх. Ол да курдук, ити эйгэҕэ киирэн баран кыайан тахсыбатаҕа. Дьоннор ити романы аахтахпытына иһигэр киирэн хаалан, Алампаны кытта тэҥҥэ хаамса сылдьар курдукпут дииллэрэ. Ол да иһин эдэр дьону сэҥээрдэн, салгыы айымньылаахтык улуу Алампа аатын, айар үлэтин үйэтитэллэригэр кыым сахтаҕа, импульс биэрдэҕэ. Аны.быйыл САССР тэриллибитэ 100 сылыгар Алампа роман театрга туруохтаах. Сценарийын оҥорон режиссер Руслан Тараховскай туруорар. Дьөгүөр барахсан төһө да анараа дойдуга бардар, төрөөбүт- үөскээбит Сахатын сирин культурнай олоҕор итинник биллэн ааһар.
Түмүкпэр, театр артыыстарыгар бэртээхэй концерт иһин махтанабын уонна спектаклынан эрэ муҥурдаммакка итинник концертары көрдөрөллөрө буоллар наһаа үчүгэй буолуо этэ диибин. Хас артыыс тус бэйэтин талаана арыллыа этэ, режиссер эппит обраһынан эрэ муҥурдаммакка.
Мария Неймохова.
