XV Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо Ыһыаҕа – Үөһээ Бүлүү улууһун Түгэхтэй алааһыгар (19-21.06. 2022)

Өрөспүүбүлүкэбит 100 сыллаах үбүлүөйүгэр уонна Арассыыйа норуоттарын култуурунай нэһилиэстибэлэрин ураты сылыгар Айыы тыынын иҥэриммит Үөһээ Бүлүү Ытык сиригэр-уотугар анаммыт курдук Ийэ айылҕаҕа сүгүрүйэр, сырдыгы, үтүөнү түстүүр үбүлүөйдээх XV Олоҥхо Ыһыаҕа Ил Дархан А.С. Николаев дьаһалынан ис хоһооно байытыллан, бэрт тэрээһиннээхтик, түмсүүлээхтик, дьоҥҥо-сэргэҕэ үтүө өйдөбүллэри хаалларан, буолан ааста.

Үөһээ Бүлүүбүт дьоно-сэргэтэ эппиэтинэһи ылынан, улуус баһылыга Владимир Семенович салалтатынан сыл инниттэн бэлэмнэнии, тэрээһин үлэлэри сиэрдээхтик, түмсүүлээхтик, олохтоохтук ыыппыттара харахха быраҕыллар. Саас научнайпрактическай конференцияҕа этиллибит санаалары сыыска-буорга түһэрбэккэ, ымпыгар-чымпыгар тиийэ толкуйдаан, бары хайысхаларынан былааннаах үлэни ыыппыттарын көрөн астынныбыт. Кылгас бириэмэҕэ дьон түмсэн, санааларын ууран, ыһыах ыһыллар түһүлгэтигэр үйэлээх, сиэдэрэй көстүүлээх тутуулары оҥорбуттарын кэрэхсээтибит. Бу ураты тутуулары тулалаан турар кэрэ айылҕа, Бүлүү Эбэ Хотун — киһи сөҕөр эриэккэс көстүүтэ! Маннык дьикти кэрэ эйгэҕэ — ыһыах ыһарга олус табыгастаах Түгэхтэй алааһыгар, ыһыах ыалдьыттара, өрөспүүбүлүкэбит салайааччылара, дьоно- сэргэтэ бары түмсэн, сүргэлэрэ көтөҕүллэн сылдьалларын көрөн, үөрдүбүт, астынныбыт. Саамай суолталааҕа – түһүлгэлэри таба аттаран, төрүт үгэстэр түһүлгэлэригэр болҕомто ууран, норуот көхтөөх кыттыытын тэрийэн, саха төрүт үгэстэрин билиҥҥи олоххо туһаныыга нэһилиэнньэ ортотугар дьон өйүн- санаатын түмэн, элбэх өрүттээх, суолталаах, тэрээһиннээх үлэ ыытыллыбыта буолар. Бары түһүлгэлэргэ кыттааччы, истээччикөрөөччү ахсаана элбэҕэ бэлиэтэннэ. Олоҥхобут дьону түмэр, сомоҕолуур, биир санаалыыр ураты айылгылааҕа кҥстҥн таҕыста.

Төрүт үгэстэрбитин эттэригэр-хааннарыгар иҥэринэн илдьэ сылдьар дьоннорбутун – олоҥхоһуттары, уустары, норуот маастардарын, оһуохайдьыттары өрө тутан, мааныга-далбарга сырытыннардылар. Маннык үлэ ыччаты иитиигэ үтүө эрэ өттүнэн дьайар тосхоллоох.

Олоҥхо Ыһыаҕын ыалдьыттара Үөһээ Бүлүү улууһун историятын, талааннаахтарын кэпсиир баай матырыйааллаах музейдарга, быыстапкаларга, Олоҥхо Дьиэтин аһыллыытыгар сылдьан элбэҕи биллилэр-көрдүлэр, махтаннылар.

Үөһээ Бүлүү олоҥхоһуттарыгар, олоҥхотугар аналлаах үйэлэргэ хаалар элбэх дьоһуннаах кинигэ күн сирин көрдө. Бу кинигэлэр сүрэхтэниилэрэ туос ураһаҕа олохтоох библиотека үлэһиттэрин уонна Олоҥхо институтун салалталарынан бэрт тэрээһиннээхтик буолан ааста. Кинигэлэр күн сирин көрөллөрүгэр үлэлэспит дьоҥҥо махтал тыл үтүөтэ этилиннэ, өйдөбүнньүк бэлэхтэр туттарылыннылар. Ыһыах ыалдьыттарыгар анаан буруолуу сылдьар кинигэлэри бэлэх ууннулар. Бу кинигэлэр Үөһээ Бүлүү түөлбэтин үтүө үгэстэрин салгыы үөрэтиигэ, удьуор утума салҕанарыгар тирэх буолуохтара.

Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга Владимир Семенович Ыһыах иннинээҕи киэһэ тупсаҕай оҥоһуулаах балаҕаҥҥа олоҥхо түһүлгэтигэр кыттыыны ыла кэлбит олоҥхоһуттары, олоҥхону толорооччулары, дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрин, норуот талааннаахтарын, тэрийээччилэри анаан-минээн остуол тэрийэн көрсөн, күндүлээтэ-маанылаата, эҕэрдэлээтэ, ааттаах-суоллаах

олоҥхоһуттарга эҕэрдэ суруктары, харчынан бириэмийэ сертификаттарын туттарда.

Олоҥхо Ыһыаҕын төрүттээбит, салгыы сайдан далааһыннанан барыытыгар ыллыктаах, муударай санааларын тиэрдэ сылдьар, күөн туттар Ытык-мааны салайааччыбыт, СӨ Ил Дарханын иһинэн үлэлиир Олоҥхо уон сылын тэрийэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Николаевич Жирков норуот талааннаахтарын, дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрин кытта үгэскэ кубулуйбут көрсүһүүтэ олус истиҥник буолан ааста. Эҕэрдэ тыл үтүөтэ, баҕа санаа бастыҥа этилиннэ, үлэ бастыҥнарыгар көмүс чаһылаах Бочуотунай грамоталар, Махтал суруктар туттарылыннылар.

Олоҥхо Ыһыаҕын үөрүүлээх аһыллыыта биир ураты түгэн буолла. Сахалыы тыыны тутан олорор Үөһээ Бүлүү түөлбэтин уратыта арыллан көһүннэ. Парадка олоҥхоһуттар өрө тутуллан, Ил Дархан А.С. Николаевы, улуус баһылыга В.С. Поскачины, СӨ үрдүкү салалтатын уонна ыалдьыттары кытта тэҥҥэ хааман киирдилэр. Олоҥхо ыһыаҕын гимнэ уратытык иһилиннэ. Режиссер Руслан Тараховскай уонна сценарист Майя Власьева айымньылаахтык үлэлээбиттэрэ кҥһүннэ.

Ыһыах чыпчаалын — алгыһы сиэри ситэрэн, үс алгысчыт тылларын- өстөрүн, көрдөһүүлэрин үрдук Айыыларга тиэртилэр. Үөһээ Айыылар ылыммыт бэлиэлэрэ – Аар Баҕах сэргэ үрдүнэн үс көтөр кэлэн, түһүлгэ үрдүнэн эргийэ көтө сырыттылар. Дьөһөгөй айыы нөҥүө күҥҥэ сүгүрүйүү ханнык да итэҕэлтэн ордук айылҕаҕа чугас диэн өйдөбүл аныгы дьоҥҥо иҥмитэ, былыргы Айыы итэҕэлэ ырааһа, дириҥ ис хоһооннооҕо көһүннэ. Өбүгэлэрбит айыылар, иччилэр нөҥүө айылҕаҕа сыһыаннарын үйэлэр тухары тутуһан, омук быһыытынан тыыннаах хаалан, күн бүгүн тиийэн кэлэн, сайдыы суолун туталлар.

Олоҥхо Ыһыаҕын үөрүүлээх бэлиэ түгэнинэн СӨ Ил Дархана А.С. Николаев төрүт култуура эйгэтин ҥйүүр анал Ыйаахха илии баттааһына буолла. Олоҥхо Ыһыаҕа ыытыллыбыт улуустарыгар регламенынан тутуллубут Олоҥхо Дьиэлэрин, тҥрүт үгэстэри сҥргүтүүгэ үлэлиир Арчы Дьиэлэрин биир ситимҥэ киллэрии уонна сыл аайы 7-лии норуот талааннаахтарыгар — Олоҥхоһукка, оһуокайдьыкка, ууска ый аайы тҥлҥнҥр 30 тыһ. солк стипендия олохтонуутун туһунан ыйаах тахсыытын норуот ҥрҥ кҥтҥҕүллэн кҥрүстэ. Хас да сыллааҕы туруорсуу, баҕа санаа олоххо киирэн эрэриттэн дьон-сэргэ үҥрүүтэ муҥура суох. Норуот талааннаахтарын харыстаан, төрүт үгэстэри салгыы илдьэ сылдьан, сайдалларыгар усулуобуйаны бары ҥттүнэн тэрийэн, ҥйөөн, болҕомто уурулуннаҕына сайдыы барарыгар эрэллээхпит.

Олоҥхо Ыһыаҕар «Олоҥхо сиригэр ЮНЕСКО шедеврдарын кытта көрсүһүү» норуоттар икки ардыларынааҕы IV бэстибээлгэ араас дойдулартан уонна Россия регионнарыттан кэлбит кыттааччылар ыалдьыттааһыннара умнуллабат түгэннэри бэлэхтээтэ.

Олоҥхо Ыһыаҕын биир сүрүн түһүлгэтинэн Олоҥхону үгэс быһыытынан толорууну олохсутар, сайыннарар, тарҕатар, Олоҥхо тыыннаах эйгэтин тилиннэрэр сыаллаах сыл аайы ыытыллар 5 Олоҥхо түһүлгэтэ буолла. Манна өрөспүүбүлүкэ 19 улууһуттан Олоҥхолуур идэни ыһыктыбакка илдьэ сылдьан дьарыктанар олоҥхону толорооччулар, саҥа саҕалааччылар, ыччаттар, оҕолор барыта 450-тэн тахса толорооччу кыттыыны ылла, ол иһигэр, улахан дьон түһүлгэтигэр — 51 биирдиилээн толорооччу, бөлөҕүнэн толорууга — 23 бөлөҕүнэн 244 толорооччу, ыччаттар – 27, оҕолор – 130, ол иһигэр, биирдиилээн 44, 8 бөлөххө 86 оҕо, тута хоһуйууга — 11 толорооччу кыттыыны ыллылар.

Улахан дьон, ыччаттар уонна оҕолор түһүлгэлэрэ ханна да суох кэрэ көстүүлээх туос ураһаларга, балаҕаҥҥа, бөлөҕүнэн толоруу таһырдьа анал түһүлгэҕэ, тута хоһуйуу күнү көрсөр түһүлгэ ураһатыгар ыытылыннылар. Олоҥхо түһүлгэлэригэр үс түүннээх күн быыстала суох сылаас алаадьынан, кымыһынан, итии чэйинэн дьүүллүүр сүбэни, ыһыах дьонун-сэргэтин айах туттулар, уот-күөс, аппаратура бэрткэ үлэлээтэ. Олоҥхо түһүлгэлэригэр үлэлиирбитигэр усулуобуйаны бары өттүнэн тэрийбит, кҥмҥлҥспүт күндү- мааны дьоммутугар – Павлова Виктория Васильевнаҕа, Дмитриева Любовь Васильевнаҕа, Акимова Нюргуяна Васильевнаҕа, Николаева Лариса Никифоровнаҕа, Иванов Анатолий Валерьевичка,

Дмитриева Евдокия Даниловнаҕа, Стручкова Мария Дмитриевнаҕа, Егоров Дмитрий Дмитриевичка, Васильева Вера Васильевнаҕа, Оҕо искусствотын оскуолатын, Хомустаахтааҕы култуура Дьиэтин коллективтарыгар, волонтерунан үлэлээбит М.К. Аммосов аатынан ХИФУ устудьуоннарыгар – Наина Алексееваҕа, Надежда Акимоваҕа, Дайаана Никифороваҕа, Екатерина Никифороваҕа уонна Ыһыах түһүлгэлэрэ олоҥхоһут эҕэрдэтинэн саҕаланыыларын сүүрэн-көтөн тэрийбит Жендринскэй Михаил Ивановичка истиҥ махталбытын тиэрдэбит.

Үс күн устата түүн хойукка диэри үс дойдуну ситимниир, санааны сайа этэр имэҥнээх тыллаах, этэр илбистээх, кылыһахтаах ырыалаах-тойуктаах ураты эйгэлээх дьоммут – олоҥхоһуттар, аһыллан, санаалара кэлэн, түөлбэлэрин уратытын көрдөрөн, үгэс буолбут ньыманан толоруу сиэрэ тупсан, репертуардара кэҥээн, олоҥхону толорооччу тэтимэ кудуччу барар буолан, дьон болҕомтотун тардар, сэҥээриини ылар буолбута бэлиэтэннэ. Хас биирдии толорооччу Олоҥхоҕо харыстабыллаахтык сыһыаннаһан, Олоҥхо үгэс буолбут толоруллуута сүппэтин, салгыы сайдан, кэлэр кэнчээри ыччаттарга бара турарын туһугар кыһаллар. Саамай суолталааҕа толорооччу тугу кэпсиирин өйдөөн, ол эйгэтигэр киирэн олорон толордоҕуна, дьон сэҥээрэ истэр. Айымньыны үчүгэйдик өйдөөн олорон толорбот буоллахха, дьон болҕомтотун тарпаккын, тыл дьайар күүһэ мөлтүүр, дьон олоҥхо эйгэтигэр кыайан киирбэт. Олоҥхо түһүлгэлэригэр ордук Таатта, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Амма, Бүлүү, Сунтаар, Ньурба, Үөһээ Бүлүү, Нам, Дьокуускай к. уонна, биирдиилээн да буоллар, Горнай, Хаҥалас, Кэбээйи, Дьааҥы, Өймөкөөн, Өлүөхүмэ, Анаабыр, Эбээн Бытантай, Нерюнгри улуустара тэрээһиннээхтик кыттыбыттарын бэлиэтиибит уонна тэрийээччилэргэ махтанабыт.

Улахан дьон түһүлгэтигэр дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээтилэр: Захарова Агафья Еремеевна, к.ф.н., Олонхо киинин салайааччыта, бэрэссэдээтэл; Шишигина Февронья Васильевна, Олоҥхо Ассоциация президенэ, бэрэссэдээтэли солбуйааччы; Протодьяконова Елена Николаевна, Олонхо киинин сүрүннүүр специалиһа, Олоҥхо Ассоциация вице-президенэ, бэрэссэдээтэли солбуйааччы; Фомина Тамара Васильевна, олоҥхо мецената, норуот айымньытыгар кылаатын иһин бэлиэ хаһаайката.

Олоҥхо Ыһыаҕын Кылаан чыпчаалын үрдүк аатын улахан дьон ортотугар кэпсээнин, ырыатын-тойугун олус бэрткэ тэтимнээхтик толорон, бу сыллар тухары Олоҥхолуур тҥрүт үгэһи кҥҕүлээн сҥргүтэ сылдьар Таатта улууһун биир бастыҥ олоҥхону толорооччута Попов Афанасий Николаевич биир санаанан буолла, 700 тыһ. солк харчынан бириис тутта. I таһымнаах лауреат – Христофоров Анатолий Николаевич (Чурапчы); II таһымнаах лауреат – Цыпандина Вера Прокопьевна (Нам); III таһымнаах лауреат – Николаев Алексей Николаевич (Таатта), кинилэргэ харчынан бириэмийэ сертификаттара туттарылыннылар.

Улахан дьон ортотугар Олоҥхо Ыһыаҕын анал ааттара иҥэриллэн, харчынан бириэмийэлэр туттарылыннылар:

  1. «Һгэһи тутуһааччы» – Григорьев Николай Никитичка (Чурапчы);
  2. «Олоҥхо сэһэнин сүнньүн тутааччы” – Иванов Василий Ивановичка (Ньурба);
  3. «Дорҕоон тойуктаах» – Баҕардынов Александр Никифоровичка (Таатта);
  4. «Түҥлбэ үгэһин утумнааччы» – Степанова Аксинья Николаевнаҕа (Мэҥэ Хаҥалас);
  5. «Түһүлгэлээх Олоҥхоһут» – Семенов Митрофан Николаевичка (Сунтаар);
  6. «Сэргэх сэһэннээх» – Черноградскай Семен Ильичка (Уус Алдан);
  7. «Уһун тыыннаах» – Дьячковскай Николай Романовичка (Чурапчы);
  8. «Истээччи биһирэбилэ» – Верховцева Айталина Николаевнаҕа (Мэҥэ Хаҥалас);
  9. «Кэскиллээх Олоҥхоһут» – Эконова Наталья Ивановнаҕа (Сунтаар);
  10. «Түҥлбэ Олоҥхоһут» – Маркова Елена Константиновнаҕа (Нам). Иккис бҥлҥх улахан дьоҥҥо:

Лауреат 1 таһыма – Докторова Розалия Петровна (Таатта) Лауреат 2 таһыма — Цой Людмила Константиновна (Таатта) Лауреат 3 таһыма – Григорьева Маргарита Егоровна (Бүлүү) Анал ааттар:

  1. «Олоҥхо тылын ууһа» – Павлов Василий Николаевичка (Горнай);
  2. «Түҥлбэ Олоҥхоһут» – Спиридонов Гаврил Васильевичка (Мэҥэ Хаҥалас);
  3. «Хотун Бүлүү уран тыллааҕа» – Догуева Александра Васильевнаҕа (Ньурба);
  4. «Уран тыл ууһа» – Руфова Елена Игнатьевнаҕа (Нам);
  5. «Хомоҕой тыллаах толорооччу» – Макарова Изабелла Ивановнаҕа (Сунтаар);
  6. «Добун тойуктаах Олоҥхоһут» — Прокопьева Наталья Трофимовнаҕа (Бүлүү);
  7. «Дьоһуннаах толорооччу» – Соколова Валентина Николаевнаҕа (Дьокуускай к.);
  8. «Алгыстаах Олоҥхоһут» – Афанасьев Ефрем Николаевичка (Сунтаар);
  9. «Һгэһи тарҕатааччы» – Платонова Любовь Иннокентьевнаҕа (Дьокуускай к.);
  10. «Удьуору утумнааччы» – Старостина-Дранаева Анастасия Афанасьевнаҕа;

Атын биирдиилээн толорооччуларга барыларыгар Махтал суруктар туттарылыннылар.

Тута хоһуйуу түһүлгэтин дьүүллүүр сүбэтигэр үлэлээтилэр – Илларионнов Василий Васильевич, ф.н.д., М.К. Аммосов аатынан ХИФУ профессора; Борисов Юрий Петрович, ф.н.к., М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Олоҥхо институтун сиэктэрин сэбиэдиссэйэ.

Тута хоһуйуу түһүлгэтин түмүгэ:

Лауреат 1 таһыма — Исаков Валентин Гаврильевич (Дьокуускай к.) Лауреат 2 таһыма — Кириллина Анна Михайловна (Амма)

Лауреат 3 таһыма — Тихонов Петр Максимович (Мэҥэ

Хаҥалас) Анал ааты ыллылар:

  1. Лазарева Сусанна Васильевна (Чурапчы)
  2. Христофоров Анатолий Николаевич (Чурапчы)
  3. Платонова Любовь Иннокентьевна (Дьокуускай к.)
  4. Маркова Елена Константиновна (Нам)
  5. Антонова Прасковья Николаевна (Дьааҥы)
  6. Цой Людмила Константиновна (Таатта)
  7. Федоров Айсен Михайлович (Сунтаар)
  8. Ширяева Мария Ивановна (Чурапчы)

Бөлөҕүнэн толоруу түһүлгэтин дьүүллүүр сүбэтигэр үлэлээтилэр:

Боппоенова Мария Гаврильевна, култуура уонна искусство Колледжын старшай преподавателэ, бэрэссэдээтэл; Васильева Александра Николаевна,

култуура уонна искусство Колледжын старшай преподавателэ; Захаров Алексей Константинович, Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын Дьиэтин отделын салайааччыта.

C:\Users\itsme\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\IMG-20220630-WA0041.jpg

Дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрэ толорооччулар олоҥхонон утумнаахтык дьарыктанан, толоруу таһыма үрдээн иһэрин, ордук чорботон Таатта улууһун бөлөҕүнэн толорооччулара элбээн иһиилэрин, Нам, Бүлүү, Чурапчы улуустара үгэһи тутуһан толоруулара кэрэхсэтэрин уонна бөлөҕүнэн толорууга ыччат ылсыбытын бэлиэтээтилэр.

Бҥлҥҕүнэн толорууга кыайыылааҕынан таҕыстылар:

Лауреат 1 таһыма — «Дьохсоҕон олонхоһуттара” бөлөх (Таатта, сал.

А.Н.Попов)

Лауреат 2 таһыма — «Аар Дьаҕыл» В.О.Каратаев аатынан олонхо народнай коллектива, сал. С.Т.Иванова

Лауреат 3 таһыма — «Ай-тыл» бөлөх, Нам. Анал ааты ыллылар:

    1. «Ноо дэтэр, кэрэхсэнэр олоҥхоһуттар» — Тааһаҕар олоҥхоһуттара бөлөх, Бүлүү, сал. Клавдия Васильевна
    2. «Удьуор утумун тутааччы» — «Кылыһах» бөлөх, Таатта, сал. Г.И. Полускина
    3. «Сэҥээриилээх сэһэнньиттэр» — «Алгыс» бөлөх, Горнай, Бэрдьигэстээх
    4. «Киэҥ түһүлгэлээх олоҥхоһуттар» — «Үс көлүөнэ» бөлөх, Уус

Алдан

    1. «Түһүлгэ дорҕооно» — «Күн дьоно» бөлөх, Дьокуускай к., сал.

Евдокия Павловна

    1. «Кэскиллээх олонхоһуттар» — «Күн сандаар» бөлөх, Дьокуускай к., сал. Василина Баланова
    2. «Г.Г.Колесов аатынан анал бириис» — «Дьолуо» бөлөх, Таатта, сал. Л.К. Цой
    3. «Кэскил кэрэһиттэрэ» — «Сайдам» ыччат бөлөҕө, Бүлүү, сал. Михаил Шамаев.

Саҕалыыр бҥлҥхтҥргҥ:

Лауреат 1 таһыма — «Таатта Ыччаттара» бөлөх, Таатта, сал. Иван Иванов ауреат 2 таһыма — «Дьүһүлгэн» бөлөх, Бүлүү, сал. Николай Афанасьев-

Айдаман)

Лауреат 3 таһыма — «Оллоон» бөлөх, Амма, сал. Иван Иванов Анал ааттар:

  1. «Сэһэн сүнньүн тутааччылар» — «Айылгы» бөлөх, Чурапчы
  2. «Тэтимнээх олонхоһуттар» — «Ноо» бөлөх, Чурапчы
  3. «Кылыгырас кылыһахтар» — «Алгыс» бөлөх, Нам, I Хомустаах
  4. «Түөлбэни ааттатааччылар» — Бүлүү, Сыдыбыл
  5. «Ыччаты көҕүлээччи» — «Дьээ-дуо» бөлөх, Дьокуускай к., сал. Розалия Львова
  6. «Үгэһи тутааччылар» — «Алаһа дьоҕура», Дьокуускай к., сал. Л.И. Платонова
  7. «Сэҥээриилээх сэһэнньиттэр» — «Күөгэйээнэ» бөлөх, Амма
  8. «Олоҥхо эйгэтин арыйыы» — «Ситим» бөлөх, Нерюнгри к.
  9. «Ытык саастаах олоҥхоһуттар» — Ыллык» бөлөх, Бүлүү.

Ыччат түһүлгэтигэр дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээтилэр: Флегонтова Ульяна Михайловна, бэрэссэдээтэл. СӨ АТ “Олоҥхо тыйаатыра” научнай-методическай уонна тас сибээскэ үлэҕэ Олоҥхо Киинин сүрүннүүр үлэһитэ; Данилова Анна Николаевна, филол.н.х., ГЧуоААХНП институтун научнай сотруднига; Илларионова Туйаара Васильевна, филол.н.х., М.К. Аммосов аат. ХИФУ преподавателэ; Корякин Артем Николаевич, СӨ АТ “Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын дьиэтэ” сүрүннүүр үлэһитэ.

Эдэр ыччат түһүлгэтин бэлиэ уратытынан хотуту улуустартан кыттыыны ылан, хотугу омуктарбыт олоҥхолорун толорор ыччат баар буолан эрэрин, ол курдук Анаабыр улууһуттан Мила Андросова «Оҕуруол Бытык» диэн долган олоҥхотун, Изабелла Фомина Дьааҥы олоҥхоһута Д.А. Томская-Чаайка «Үчүгэй Үөдьүйээн, Куһаҕан Хоодьугур» олоҥхолорун толорон дьон сэҥээриитин ылбыттарын, Өймөкөөнтөн Елена Слепцова «Баараҕай Баатыр» диэн олоҥхо тутулунан бэйэтэ айбыт айымньытын толорбутун дьүүллүүр сүбэ бэлиэтиир.

Буоларын курдук, ыччаттар сыл устата “Муҥха олоҥхото”, “Куйуур олоҥхото” бэстибээллэргэ, араас тэрээһиҥҥэ көхтөөх кыттыыны ылан, үгүс тургутууну ааһан кэлэллэр. Кыттааччылар репертуардара кэҥиир, толоруулара тылын баайынан, персонажтарын ырыатынан байан иһэр. Кэлиҥҥи сылларга сыаналааһын сүрүн кэриҥин: сэһэнин уонна ырыатын толоруу кэмэ биир тэҥ буолуутун, толоруу таһымын, куолаһын, кылыһаҕын тэҥэ биир сүрүн ирдэбилинэн тута хоһуйуу ускуустубатын баһылааһыны сыаналааһын болҕомтоҕо ылылларын, онно толорооччу олоҥхо тиэкиһин тылын-өһүн, олук тылларын, типическэй миэстэлэрин төһө сөптөөхтүк туттара уонна олоҥхолооһуну төһө баһылаан иһэрэ көстҥрүн дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрэ болҕойон көрөллөр.

Ыччат түһүлгэтин түмүгэ:

ЧЫПЧААЛ ААТ (гран-при) 300.000 с. — Нюргусова Яна Петровна (Нам) Лауреат I таһыма — Борисов Юрий Петрович (Дьокуускай к.)

Лауреат II таһыма — Иванов Станислав Александрович (Мэҥэ Хаҥалас) Лауреат III таһыма — Шамаев Михаил Николаевич (Бүлүү)

Анал ааттар

  1. “Сэһэн сүнньүн тутааччы”- Аммосова Марфа Федотовна (Мэҥэ Хаҥалас)
  2. “Олоҥхо этиитин тэтимэ”- Васильева Айта Семеновна (Мэҥэ Хаҥалас)
  3. “Олоҥхо ырыатын дэгэтэ”- Куланова Тамара Евгеньевна (Бүлүү)
  4. “Уһун тыыннаах”- Артамова-Лугинова Антонина Анатольевна (Уус Алдан)
  5. “Дорҕоон тойуктаах”- Федоров Айсен Михайлович (Сунтаар)
  6. “Кылыһах ырыалаах”- Яковлева Александра Аркадьевна (Сунтаар)
  7. “Истээччи биһирэбилэ” — Егорова Дайаана Олеговна (Амма)
  8. “Кэскиллээх олоҥхоһут” — Винокуров Айталын Николаевич (Горнай)
  9. “Олоҥхо тылын ууһа”: Алексеева Анастасия Васильевна (Чурапчы)

Улуус Баһылыга В.С. Поскачин Махтал суруга

1. Поскачина Алина Альбертовна (Бүлүү) Анал бириистэр

  1. К.Н.Никифоров-Лҥкҥчҥҥн аат. харчынан бириэмийэ. Туруорда – К.Н. Никифоров-Лҥкҥчҥҥн оҕолоро, сиэннэрэ: Аянитов Никита Николаевичка (Үөһээ Бүлүү)
  2. Чорооннор (2 уст). Туруорда — П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аат. Олоҥхо дьиэтэ, Нам улууһа: Егорова Дайаана Олеговнаҕа (Амма)
  3. Саха дьахтарын киэргэлэ: илин, кэлин кэбиһэрдэр, бастыҥа (325.75.02 с.) “Эгэлгэ” ювелирнай хампаанньа. Туруорда – предприниматель Оноева Евдокия Даниловна: Алексеева Анастасия Васильевнаҕа (Чурапчы)
  4. Философ.н.д. Виктор Данилович Михайлов аатынан харчынан бириэмийэ (35000 с.). Туруорда – В.Д. Михайлов аймахтара (Үөһээ Бүлүү): Фомина Изабелла Валерьевнаҕа (Үөһээ Бүлүү)
  5. Кыыс киэргэлэ, илин кэбиһэр (25.000 с.). Туруорда — “Кыым” норуот хаһыата. Кыл. ред. И.И. Гаврильев: Аммосова Марфа Федотовнаҕа (Мэҥэ Хаҥалас).

Саҥа саҕалааччылар Кыайыылаахтар

Лауреат I таһыма – Аянитов Никита Николаевич (Үөһээ Бүлүү) Лауреат II таһыма – Кириллина Анна Михайловна (Амма) Лауреат III таһыма – Лебедева Ньургустаана Ильинична (Нам) Анал аат

1. “Уһун тыыннаах” — Филиппов Назар Максимович (Нам) Улуус Баһылыга В.С. Поскачин Махтал суруга

  1. Сыромятников Владимир Владимирович (Нам)
  2. Андросова Мила Филипповна (Анаабыр)
  3. Филиппов Назар Максимович (Нам) Анал бириис
  4. Олоҥхоһут П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аат. харчынан бириэмийэ. 10000 с. Өлүөхүмэ улууһа. Туруорда — П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ сиэн балта Ларионова Мария Дмитриевна (Өлүөхүмэ): Сыромятников Владимир Владимировичка (Нам).
  5. Улахан Чороон. Туруорда — Г.Г. Колесов аат. Олоҥхо дьиэтэ, Мэҥэ Хаҥалас: Андросова Мила Филипповнаҕа (Анаабыр)
  6. Ийэ олоҥхоһут П.Е. Решетников-Көһөҥө Бүөтүр аат. 5000 с. үрүҥ көмүс киэргэл. Туруорда – П.Е. Решетников-Көһөҥө Бүөтүр төрөппүт кыыһа Докторова Розалия Петровна: Слепцова Елена Анатольевнаҕа (Өймөкөөн)
  7. Ийэ олоҥхоһут А.Е. Соловьев аат. харчынан бириэмийэ. 8500 с. Туруорда

— Нам улууһун Таастаах нэһилиэгин муниципальнай тэриллии дьаһалтата. Баһылык Е.П. Лиханов: Филиппов Назар Максимовичка (Нам)

  1. “Мандар Уус” кинигэ. Туруорда – С.А. Новгородов аатынан “Айар” кинигэ кыһата, директор А.В. Егоров: Акимова Надежда Романовнаҕа (Өлүөхүмэ).

Оскуола оҕолорун түһүлгэтин дьүүллүүр сүбэтигэр үлэлээтилэр – Сысолятина Зоя Григорьевна, СӨ АТ “Олоҥхо тыйаатыра” научнай- методическай уонна тас сибээскэ үлэҕэ Олоҥхо Киинин сүрүннүүр үлэһитэ, бэрэссэдээтэл; Стрекаловская Зоя Андреевна, культурология билимин хандьыдаата, АГИКИ старшай преподавателэ; Старкова Вера Никитична, уһуйааччы, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ; Софронова Мая Романовна, Намнааҕы КБС дириэктэрэ.

\

Саамай кэрэхсэбиллээҕэ быйыл ыраах сытар Эбээн Бытантайтан, Дьааҥыттан, Кэбээйиттэн оҕолору аҕалан кытыннарбыттарын, толорбут оҕолор бэрткэ бэлэмнэнэн кэлбиттэрин уонна чугас сытар Бүлүү бөлөх улуустартан элбэх саҥа саҕалааччылар кыттыыны ылбыттарын дьүүллүүр сүбэ бэлиэтээтэ.

Оскуола оҕолорун түһүлгэтин түмүгэ: Биирдиилээн толорооччулар:

Кылаан чыпчаал — Егорова Мира (Амма)

Лауреат 1 таһыма — Петухова Диана (Уус Алдан) Лауреат 2 таһыма — Бурцева Снежана (Дьааҥы) Лауреат 3 таһыма — Макарова Анна (Чурапчы)

Бөлөхтөр: Лауреат 1 таһыма — Үс чуораан (Чурапчы) Лауреат 2 таһыма — Үрүмэччи (Бүлүү)

Лауреат 3 таһыма — Чуораанчык (Нюрба)

Анал ааттар:

«Сэһэн сүнньүн тутааччы” — Яковлева Дарияна (Амма)

«Уһун тыыннаах толорооччу” — Жарина Александра (Амма)

«Чөллөркөй куоластаах” — Дьяконова Надя (Амма)

«Олоҥхону олугунан билии”- Шамаева Сайыына (Бүлүү)

«Боччумнаах толорооччу” — Евграфова Айыына (Чурапчы)

«Кэскиллээх толорооччу” — Воловик Николай (Бүлүү)

«Кэрэхсэнэр толорооччу” — Гоголев Туйгун (Сунтаар)

«Сэргэх толорооччу”- Суханов Айаал (Бүлүү)

«Тэтимнээх толорооччу” — Борисова Мария (Кэбээйи)

«Дьоһун саҕалааччы” — Яковлева Диана (Үөһээ Бүлүү)

Азбука маҕаһыын анал ааттаахтара: “Үс чуораан” бөлөх, (Чурапчы)

«Үрүмэччи” бөлөх, (Бүлүү) “Чуораанчык” бөлөх, (Нюрба) Яковлева Дарияна (Амма) Сивцева Рада (Нам)

Олесова Марик (Уус Алдан) Тимофеев Кирилл (Ньурба) Сулейманов Дима (Хаҥалас)

Новоприезжая Айсена (Уус Алдан) Максимова Христина (Үөһээ Бүлүү)

Сотрудникова Александра (Эбээн Бытантай) Иванова Карина (Үөһээ Бүлүү)

Федорова Карина (Үөһээ Бүлүү) Саввинова Сайнаара (Үөһээ Бүлүү)

Олоҥхо Ыһыаҕа республикаҕа олоҥхо тыыннаах эйгэтин кэҥэтиигэ улахан оруолу ылара биһирэнэр. Олоҥхо түһүлгэлэригэр санааларын уран, сылы быһа бэлэмнэнэн кэлэн кыттыбыт удьуор тыыннаах Олоҥхону толорооччуларбытыгар, истиҥник махтанабыт, бары үтүҥнү баҕарабыт.

Быйыл үгэс быһыытынан Олоҥхо Ыһыаҕын кыайыылаахтарыгар тэрилтэлэр, олоҥхоһуттар хаан-уруу аймахтара анал бириистэри туруорбуттара кэрэхсэнэр. Ол курдук, олоҥхоһуттар аймахтара, тҥрҥппүт оҕолоро, сиэннэрэ — К.Н. НикифоровЛҥкҥчҥҥн (Үөһээ Бүлүү), П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ (Нам), П.Е. Решетников-КҥҮөҥҥ Бүҥтүр (Таатта), Үөһээ Бүлүүттэн филос.н.д. В.Д. Михайлов аатынан бириэмийэни туттардылар. Ийэ Олоҥхоһут А.Е. Соловьев тҥрҥҥбүт Нам улууһун Таастаах нэһилиэгэ (баһылык Е.П. Лиханов), Г.Г. Колесов аатынан Мэҥэ Хаҥалас, П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатынан Нам улуустарын Олоҥхо Дьиэлэрэ, “Кыым” норуот хаһыата (кыл. ред. И.И. Гаврильев), “Эгэлгэ” ювелирнай хампаанньаттан урбаанньыт Оноева Евдокия Даниловна дьахтар үрүҥ кҥмүс толору симэҕин (Үөһээ Бүлүү), С.А. Новгородов аатынан “Айар” кинигэ кыһата Мандар Уус кинигэтин (дир. А.В. Егоров),

«Азбука” маҕаһыын харчынан сертификаттара дьон-сэргэ үөрүүтүн үксэттилэр. Кэскиллээҕи анаарар, инникини кэрэһэлиир күндү-мааны дьоммутугар махтал бастыҥын аныыбыт.

Олоҥхо түһүлгэлэрин үлэтин түмүгүнэн дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрэ этии быһыытынан, кэлэр өттүгэр учуоттуурга, маннык санаалары тиэрдэллэр: Олоҥхо түһүлгэлэригэр Олоҥхону үгэс быһыытынан толоруу уратылара тутуһуллан кэлбитин ыһыктыбакка, Олоҥхо улуус аайы уратытык толоруллар оскуолатын салгыы сөргүтүү үлэтин түөлбэлэринэн күүскэ ыытыыны; 65 сааһыттан үөһэ саастаах толорооччуларга туһунан түһүлгэ тэрийэр наадатын; Олоҥхону толорооччулар үлэлэрин уопутун чөкөтҥн, толорууларын устан, анал былаан быһыытынан бара турар телевизионнай оскуола тэрийэн тарҕатыыны; Олоҥхо түһүлгэлэригэр ситэ-хото кыттыбат саха улуустара баалларын уонна маҥнай кыттымахтаан иһэн ханнан хаалбыт түөлбэлэр, улуустар эмиэ баалларын, олору көҕүлүүр наадатын; хотугу олохтоох омуктар эпостарын тилиннэрэр үлэҕэ болҕомто ууруллуутун; түөлбэ олонхотун толоруу уонна билиҥҥи кэм толорооччуларын уратыларыгар наука кыттыытын, науканы туһаныыны кҥҕүлээһини; билиҥҥи кэмҥэ саҥа айыллыбыт Олоҥхону наука таһымынан сыаналааһыны тэрийиини, бэчээккэ көҥүл биэриитин быһаарыыны; толорооччу репертуары талыыга наука үлэһиттэрин кытта сүбэлэһэн үлэлиирэ наадатын; олоҥхону истии, ааҕыы эйгэтин кэҥэтиини; олоҥхону толорооччулары, уһуйааччылары бары ҥттүнэн ҥйүүрү ситистэххэ, Олоҥхолооһун үгэстэрэ салгыы сайдан барыан сөбүн.

Үөһээ Бүлүүгэ М.Алексеев аатынан гимназия (дириэктэр Блинова Туйаара Васильевна), пансион үлэһиттэрэ (сэбиэдиссэй Захарова Галина Григорьевна) үөрэкөтө көрсөн, олус үчүгэй усулуобуйаҕа сылаастык, сымнаҕастык сынньанан, минньигэс аһылыгынан хааччыллан, бары үлэһиттэргэ махталбыт муҥура суох.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо Ыһыаҕын тэрийэр кэмитиэтин салайааччытыгар, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Васильевич Местниковка, СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистиригэр Юрий Степанович Куприяновка, улуус баһылыгар Владимир Семенович Поскачиҥҥа, СӨ Ил Дарханын иһинэн үлэлиир Олоҥхо национальнай кэмитиэтин салайааччытыгар Александр Николаевич Жирковка, Олоҥхо Ыһыаҕын дирекциятын салайааччытыгар Сардаана Семеновна Брызгаловаҕа, култуурунай программаны барытын иилээн-саҕалаан тэрийсибит улуус баһылыгын солбуйааччы Люция Спирдоновна Тойтоноваҕа, култуура уонна духуобунай сайдыы Департаменын салайааччытыгар Сардаана Сергеевна Петроваҕа, кылаабынай режиссер Руслан Игоревич Тараховскайга, сценарист Мая Николаевна Власьеваҕа, Олоҥхо Ыһыаҕын биир сүрүн тэрийээччи Олоҥхо Тыйаатырын дириэктэрэ Мария Васильевна Турантаеваҕа, Олоҥхо Институтун дириэктэрэ Руслан Николаевич Анисимовка, куонкурустары иилээбитсаҕалаабыт Любовь Ивановна Петроваҕа, Светлана Дмитриевна Аммосоваҕа, РПГ координаторыгар Мария Кимовна Григорьеваҕа, ыалдьыттар түһэр-аһыыр сирдэрин быһаарбыт Үөрэх управлениетын салайааччытыгар Спиридон Олегович Борбуевка, кэлэр-барар транспоры дьаһайбыт Константин Константинович Неустроевка, «Полярные авиалинии» компания үлэһиттэригэр, тас дойдулартан уонна Россия регионнарыттан кэлбит кыттааччылары тэрийбит Туяра Николаевна Тарабукинаҕа, сыл устата Олоҥхо Ыһыаҕын ыытыыны сүрүннэспит Олоҥхо Ассоциация президенигэр Февронья Васильевна Шишигинаҕа, Олоҥхо Ассоциация улуустааҕы түмсүүлэрин салайааччыларыгар уонна сыл аайы Олоҥхо түһүлгэлэригэр дьүүллүүр сүбэҕэ идэтийэн, эппиэтинэһи ылынан, 3 түүннээх күнү быһа сыралаһан үлэлиир

күндү дьоммутугар дириҥ махталбытын тиэрдэбит.

Ытык Үөһээ Бүлүү сиригэр уйгу бырааһынньыга санаа хоту табыллан, үйэлээх үтүө өйдөбүллэри хаалларда. Ыһыах Ытык ыалдьыттара – норуот талааннаахтара, олоҥхоһуттар, дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрэ астынан, дуоһуйан, элбэҕи билэн-көрөн, сүргэлэрэ кҥтҥҕүллэн, төрүт үгэстэри сөргүтүүгэ салгыы түмсүүлээхтик үлэлииргэ сыал-сорук туруорунан тарҕастылар.

Елена Протодьяконова,

Научнай-методическай уонна тас сибээскэ үлэҕэ

Олоҥхо киинин сүрүннүүр специалиһа,

Олоҥхо Ассоциация вице-президенэ