Александр Дьячковский-саарын, артыыс – «Ньургун Боотур” операны Москва, Санкт-петербург саамай биллэр-көстөр сыаналарыгар туруоруу, мин санаабар, саха дьонугар-сэргэтигэр үйэлээх өйдөбүлү хаалларар бэлиэ түгэн диэн сыаналыахха сөп. дойду киинигэр 1957 сыллаахха улахан (большой) тыйаатырга көрдөрбүт буоллахтарына , бу балайда элбэх кэм ааспытын кэннэ биhиги кэммитигэр турбута улахан кэрэхсэбиллээх буолла. бу олоҥхо опера туруоруутугар режиссер андрей борисов айыы ойууна уhун дьурантаайы оруолун миэхэ эрэнэн биэрбитин улахан эппиэтинэс курдук ылынным. ол эбэтэр опера быыс аhылларын кытта мин кылыhахтаах тойукпунан саҕаланар, бу миэхэ олус долгутулаах этэ. уонна үөрбүтүм диэн бу үлэни сомоҕолоhуу кыайда — хас да театр араас хайысхалара холбоhон, бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн биэриилэрэ, холобурга, опера тыйаатырын дьоруойдарын арияларын олоҥхо тыйаатырын артыыстарын кылыhаҕынан киэргэппиттэрэ ураты этэ . Режиссер Андрей Борисов уонна Степанида Борисова маннык ньыманы туттан, кэрэ көстүү гынан таһаарбыттара саха ускуустубатын биир чыпчаала буолла.
Күннэй Николаева, артыыска – олоҥхо тыйаатырыттан «Ньургун Боотур” операҕа 24 артыыс кытынныбыт. бу испиктээкилгэ опера ускуустубата уонна саха төрүт дорҕооно, тыаһа-ууһа, тойуга холбонон дьикти үчүгэй синтез таҕыста. Александр Дьячковскай — Саарын Уһун Дьурантаайы суруксут, алгысчыт уонна айыы ойууна оруолларын оонньообута испиктээкили дириҥ суолталаан, ситимнээн биэрдэ, саха төрүт үгэстэрин, сиэрин-туомун көрдөрдө. кини кынат кыргыттара — арыалдьыт, удаҕан — буоллубут. уолаттар өндөл халлаан боотурдара диэн ньургун боотуру арыаллыыр айыы бухатыырдара уонна ыһыах түһүлгэтигэр өбүгэ оонньуутун оройуттан туппут саха эр бэртэрэ буолбуттара. маны таһынан биһиги тыйаатырбыт кыайыы түмэлигэр «бары үйэлэр дьоруойдарыгар нөрүйэбит» патриотическай аахсыйаҕа тойук туойан ааспыппыт бэлиэ түгэн буолан өйгө-санааҕа хаалла – итинник бары бэйэ-бэйэбит куоласпытын истиһэн-ситэрсэн, биир долгуҥҥа уйдаран туран толорбуппутун өйдөөбөппүн.
Иванида Алексеева, тыыннаах доҕуһуол мусукаана – маннык улахан туруорууларга ис турук элбэҕи быһаарар. Москватааҕар Санкт-Петербург сыанатыгар Мариинскай театрга ордук долгуйан туран күүстээхтик оонньоотубут дии санаатым. муусука нөҥүө артыыстары кытта эниэргийэҕин тэҥнээн, туругу холбооһун көрөөччүгэ айымньыны тиэрдиигэ саамай наадалаах. улахан сыанаҕа толоро элбэх киһи хараҕын далыгар тахсарбытыгар, этим дырылаан, долгуйан хараҕым уута кэлбитэ, бары да долгуйа быһыытыйбыппыт. биир долгуҥҥа уйдаран, биир тыыннаах ситим буолан “Ньургун Боотур” олоҥхо операны үрдүк күүрүүлээхтик туруордубут. дьоҥҥо-сэргэҕэ оннук туруктаах туруоруу наада.
Дмитрий Иванов, уһуйааччы, артыыс – М.Н.Жирков 1936 сыллаахха: “саха ыччаттара сахалыы ырыаларын сатаан ыллаабат буоллулар”, — диэбиттээх эбит. кини “Ньургун Боотур” операҕа Кыыл Уолун, Ноорой дьиҥ сахалыы ырыаларын-тойуктарын сүһэн ылан киллэрбит. саҥардыллыбыт оркестровкаҕа түөрт куолаһынан толоруу сүрдээх үчүгэй өҥү-дьүһүнү биэрэн, бэртээхэй реставрацияны оҥорбут тэҥэ буолбут. М.Н.Жирков хаалларбыт нэһилиэстибэтэ саха классическай, академическай муусукатын уолбат ойбоно буоларын сыаналыах тустаахпыт.
