Олоҥхо декадатын чэрчитинэн барылы кэскиллээх Баай Байанай ыйа түмүктэнэн эрдэҕинэ хаҥаластарга «Күн-ый ыйынньыгын» бу Саха өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, өрөспүүбүлүкэ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Дуулаҕа Дьуһаал — Виктор Стручков билиһиннэрэ кэллэ.
Көрсүһүүнү арыйарыгар Арчы дьиэтин салайааччыта Мотрена Гаврильева өбүгэлэрбит күнү-дьылы түҥ былыргыттан кэтээн көрөн кини болдьохторун-ыйынньыктарын олохторугар табатык тутталларын, туһаналларын эттэ. Ол даҕаны иһин буолуо аҕыйах ахсааннаах саха омуга бу тыйыс тымныы дойдуга киһи-хара буолан кииллийэн таҕыстахтара диэтэ.
Хаһаайка этиитин салҕаан ыалдьыппыт Дуулаҕа Дьуһаал билиҥҥи дьон ити билиини-көрүүнү умнан Европа дьонун-сэргэтин көрүүтүнэн ыйынньыктанан, салаллан олороллорун эттэ уонна бастатан туран тылбытын сыыһа туттарбытыгар, аанньа ахтыбат буолбуппутугар тохтоото. Ол курдук саҥа тахсыбыт кинигэтиттэн нуучча-саха тылынан буккуйан суруйууну ааҕан күллэртээтэ. Итинник аһары нууччатытан көрүдьүөстүк саҥарыы мээнэ суох да буоллар, биһиэхэ, хаҥаластарга, бу биллэр көстүү буоларын истэн сонньуйдубут. Виктор Павлович лектор мааныта эбит, киһи умсугуйан истэ олоруох курдук саха халандаарын ис тутулун сырдатта.
Өбүгэлэрбит бу халандаары ыйы-күнү сүүһүнэн сылларга үөрэтэн, чинчийэн айдахтара уонна кытаанахтык тутуһан кэллэхтэрэ. Хайдах курдук мындырдара, сөптөөхтүк дьаһанан үлэлээн-хамсаан олорбуттара билигин даҕаны сөхтөрөр. Виктор Павлович ыйынньыгы оҥорорго элбэхтик үлэлэспитэ, манна олорор омуктарбыт киэннэрин кытары тэҥнээн көрөн ааҕан таһаарбыта, кырдьык даҕаны, итэҕэтэр. Төрүттэрбит барахсаттар итинник дьаһанан үлэлээн-хамсаан ордустахтара.Тугу эмэ былаанныырга бу маннык ыйынньыгы туһанар көмөлөөҕүн итэҕэттэ.Билигин аҕыйахпыт ый үүнүүтэ, ый туолуута (толуна), ый быыһа о.д.а. диэн өйдөбүллэргэ долоҕойун уурар, онтон өбүгэлэрбит маны барытын эндэппэккэ билэр дьоннордоохторо эбээт, туох да суруга-садьыга суох да буоллаллар.
Киһи өйө-санаата туохха талаһарын билиэхтээх. Ол курдук ханнык эрэ күн киһи үтүө туруктанар, ханнык эрэ күҥҥэ суолга сэрэхтээх буолуу ирдэнэр, түүллэр кытары иччилээхтэр.Дуулаҕа Дьуһаал ыйынньыгар ол барыта ханнык күннэргэ буолара сурулла сылдьар. Онон араас бырааһынньыктары, ыһыахтары, холобур, маннык халандаарынан сирдэтэн күнүн-дьылын болдьуур ситиһиини аҕаларын эттэ. Бары барыта кэмнээх-кэрдиилээх. Халандаарыгар бары-барыта сүбэтин-аматын кытары сурулла сылдьара сөхтөрдө. Ким түбэспит, ылан тускутугар туһаныаххытын син эбит, ыйынан-күнүнэн ыйдаран астаммыт ас даҕаны амтаннаах буолар. Арчы дьиэтин кэлэктиибэ маннык сонун тэрээһиннэри ыытарын хайгыахха эрэ сөп.
Людмила Мордовская.